Είναι πλέον κοινά αποδεκτό, ότι ο Ταξιάρχης αποτελεί για την Χαλκιδική «τον χειμερινό εκπρόσωπό της»..
αλλά και σημείο αναφοράς Χαλκιδικιωτών και εκδρομέων που επισκέπτονται όλες τις εποχές του χρόνου το όμορφο αυτό ορεινό χωριό στις πλαγιές του Χολομώντα.
Από τη μια, η ηγεμονική, σε επίπεδο χώρας, θέση του Ταξιάρχη στην καλλιέργεια και διάθεση των Χριστουγεννιάτικων δένδρων και από την άλλη, ο ταχύτατα αναπτυσσόμενος αγροτουρισμός του, τρέφουν μέρα με τη μέρα τον μύθο και καθιστούν τον Ταξιάρχη, ως το αδιαφιλονίκητο «χωριό των Χριστουγέννων», όχι μόνο μέσα στα στενά όρια του Νομού, αλλά ευρύτερα στη χώρα ολόκληρη.
Ιστορία 40 χρόνων
Στις αρχές της δεκαετίας του ΄60 οι κάτοικοι του Ταξιάρχη «τα έβγαζαν δύσκολα πέρα». Οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν κτηνοτρόφοι, υλοτόμοι, αρκετοί οικοδόμοι, οι γιοι και τα εγγόνια των οποίων κρατούν ακόμα και σήμερα την παράδοση εκείνων των παλιών καλών μαστόρων του Ταξιάρχη και πολλοί εργάτες που αναζητούσαν το μεροκάματο, στις διανοίξεις των επαρχιακών δρόμων που τότε γίνονταν με κασμάδες και φουρνέλα ή στις κρατικές αναδασώσεις. Το εισόδημα όσων δεν ασχολούνταν με την κτηνοτροφία, συμπληρώνονταν με οικόσιτα ζώα αλλά και κηπευτικά, μια απασχόληση απαραίτητη εκείνα τα χρόνια για την ενίσχυση του ετήσιου οικογενειακού προγραμματισμού.
Την εποχή εκείνη, λοιπόν, που η ανέχεια άδειαζε το μικρό χωριό, αφού οι νέοι έφευγαν για το εξωτερικό ή τις μεγάλες πόλεις της χώρας μας αναζητώντας μια καλύτερη τύχη, «ύστερα από προτροπή των Πανεπιστημιακών αρχών»1 και της δασικής υπηρεσίας,2 έκαναν την εμφάνισή τους οι πρώτες φυτείες Χριστουγεννιάτικων δένδρων και λίγα χρόνια αργότερα οι πρώτοι τολμηροί άρχισαν να καρπώνονται τα οφέλη της παραγωγής τους.
Χρόνο με το χρόνο το παράδειγμά τους το μιμήθηκαν και άλλοι και έτσι οι χέρσοι ιδιόκτητοι αγροί στις πλαγιές του Χολομώντα, άρχισαν να γεμίζουν από φυτείες ελάτης, πεύκης και ψευδοτσούκας, για να επικρατήσει τελικά με το πέρασμα των χρόνων μόνο η Ελάτη.
Η παραπάνω εξέλιξη δεν έφερε μόνο τα πρώτα «καλά λεφτά» στο χωριό, αλλά αύξησε θεαματικά και την δασοκάλυψη σε ολόκληρο τον Χολομώντα, ενώ η δασική υπηρεσία εύρισκε πλέον στους Ταξιαρχιώτες, τους καλύτερους αλλά και πιο ανέξοδους αναδασωτές, πυροφύλακες και δασοπυροσβέστες για τον Χολομώντα.
Με τα χρόνια, η παραγωγή των Χριστουγεννιάτικων δένδρων μεγάλωνε και οι πρώτοι Ταξιαρχιώτες άρχισαν να κατεβαίνουν στη Θεσσαλονίκη και αργότερα στην Αθήνα για να πουλήσουν τα δένδρα τους. Οι καλλιέργεια των Ελάτων, γίνονταν σιγά – σιγά για τον Ταξιάρχη μια σημαντική πηγή εσόδων, ώσπου κατέληξε να αποτελεί στις μέρες μας μια από τις σημαντικότερες, και για πολλούς η κυριότερη ίσως επωφελής δραστηριότητα.
Αδιάκοπη φροντίδα.
Τα Χριστουγεννιάτικα δένδρα, αντίθετα από ότι φαίνεται, δεν είναι μια εποχιακή απασχόληση για τους Ταξιαρχιώτες. Από την ώρα που ένα κλαράκι 10 – 15 εκατοστών θα φυτευτεί σε κάποια πλαγιά του Χολομώντα, θα περάσουν δέκα και πλέον χρόνια φροντίδας μέχρι να κοπεί.
Οι Ταξιαρχιώτες, όταν δεν φυτεύουν νέα δενδρύλλια, σκαλίζουν και καθαρίζουν από τα χόρτα τα μικρά έλατα για να μπορούν αυτά να αναπνέουν ώστε να αναπτύσσονται πιο εύκολα ή φροντίζουν για το πότισμά τους όπου αυτό είναι δυνατόν, ενώ έχουν οργανώσει πλέον και δικά τους φυτώρια.
Σήμερα οι ιδιόκτητες εκτάσεις φυτειών Ελάτης γύρω από τον Ταξιάρχη αγγίζουν τα 10.000 στρέμματα και οι εκτιμήσεις ανεβάζουν τα φυτεμένα δένδρα σε πάνω από 8.000.000. Από αυτά, κόβονται μερικές δεκάδες χιλιάδες κάθε χρόνο και το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής τους απορροφάται από τις αγορές της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας. Τα κατ΄ έτος διατιθέμενα στις αγορές Έλατα από τον Χολομώντα, καλύπτουν το 60% και πλέον της συνολικής παραγωγής της χώρας μας.
Οι προετοιμασίες και η μεγάλη φυγή!
Κάθε χρόνο, αμέσως μετά την γιορτή του Αγίου Δημητρίου, ξεκινούν οι προετοιμασίες της κοπής των Χριστουγεννιάτικων δένδρων. Όλοι οι Ταξιαρχιώτες, θα επισκεφθούν για μια ακόμη φορά τις φυτείες τους, αλλά αυτή τη φορά για να κάνουν μια πρώτη εκτίμηση των δένδρων που θα μπορέσουν να κόψουν, ενώ οι μεγάλοι παραγωγοί αρχίζουν το «σημάδεμα».
Το «σημάδεμα» των Ελάτων γίνεται συνήθως με μια απλή χάρτινη χρωματιστή κορδέλα, προκειμένου τα συνεργεία που θα μπουν στις αρχές του Δεκέμβρη για να τα κόψουν, να μην χασομερούν με το ψάξιμο των πιο καλαίσθητων δένδρων.
Οι προετοιμασίες γίνονται πιο έντονες αμέσως μετά το πανηγύρι των Αγίων Ταξιαρχών, στις 8 Νοεμβρίου, που είναι και οι πολιούχοι του χωριού. Οι ρυθμοί τώρα στην μικρή κοινότητα αλλάζουν εντελώς. Το «σημάδεμα» των δένδρων ολοκληρώνεται, τακτοποιούνται οι προμήθειες των ξύλινων «βάσεων» για τα Χριστουγεννιάτικα δένδρα, ρυθμίζονται οι λεπτομέρειες για τα συνεργεία κοπής, φόρτωσης και μεταφοράς των δένδρων.
Όσοι θα πουλήσουν Ελατά σε υπαίθριους χώρους μεγάλων Δήμων της χώρας έχουν ήδη εξασφαλίσει τις απαραίτητες άδειες, άλλοι κλείνουν παραγγελίες με μεγάλα καταστήματα και ανθοπωλεία, ενώ πριν μπει ακόμα ο Δεκέμβρης οι πρώτοι έμποροι φτάνουν στον Ταξιάρχη για να αγοράσουν τις ποσότητες που χρειάζονται.
Στις αρχές του Δεκέμβρη και μια μόλις μέρα πριν την έναρξη της διάθεσης του προϊόντος, ημέρα που ορίζει πάντα το αρμόδιο Υπουργείο, στα δένδρα έχουν μπει οι απαραίτητες μολυβδοσφραγίδες που υποδηλώνουν ότι τα έλατα προέρχονται από ιδιωτικές φυτείες. Ακολουθεί η φόρτωση τους σε μεγάλα αυτοκίνητα και την ημέρα που το Δασαρχείο Πολυγύρου θα δώσει τις άδειες διακίνησης του προϊόντος, ένα μεγάλο καραβάνι από μεγάλα και μικρά φορτηγά αυτοκίνητα ξεκινά από τον Ταξιάρχη για τις μεγάλες πόλεις της χώρας.
Με τα χρόνια, η εμπειρία έχει δημιουργήσει άγραφους νόμους και απαράβατες προτεραιότητες. Από την πρώτη κιόλας μέρα θα φύγουν τα μεγάλα φορτηγά για την Αθήνα ενώ λίγες μέρες αργότερα θα ακολουθήσει η έξοδος προς την Θεσσαλονίκη και άλλες μεγάλες πόλεις της χώρας.
Ένας ολόκληρος μικρόκοσμος, από δασικούς υπαλλήλους, παραγωγούς που ψάχνουν για εμπόρους ή που επιβλέπουν το κόψιμο, το μέτρημα, την φόρτωση και την αποστολή δένδρων, εργάτες που φορτώνουν ή κόβουν δένδρα, εμπόρους και ανθοπώλες που ψάχνουν να αγοράσουν δένδρα, κινείται ακατάπαυστα για μια ολόκληρη εβδομάδα. Πρόκειται για ένα μεγάλο πανηγύρι που τελειώνει, όταν φύγουν και οι τελευταίοι Ταξιαρχιώτες και έμποροι για τα στέκια τους στη Θεσσαλονίκη.
Και όταν ολοκληρωθεί η μεγάλη φυγή, το χωριό σχεδόν αδειάζει. Κάποιοι πηγαινοέρχονται στη Θεσσαλονίκη, για να κατεβάσουν και άλλα δένδρα, αλλά η ζωή στο χωριό είναι πλέον υποτονική και θα παραμείνει έτσι μέχρι την παραμονή των Χριστουγέννων που θα επιστρέψουν όλοι στα σπίτια τους.
Το πνεύμα των Χριστουγέννων
Όλη αυτή η παραπάνω δραστηριότητα, από του Αγίου Δημητρίου και μετά, και κυρίως μετά το πανηγύρι των Αγίων Ταξιαρχών, με την προετοιμασία και την κορύφωση των δραστηριοτήτων στο πρώτο δεκαήμερο του Δεκέμβρη, την απουσία μεγάλου μέρους του ανδρικού πληθυσμού και την επιστροφή τους την παραμονή των Χριστουγέννων στο χωριό, δημιουργεί μια ιδιαίτερη και ξεχωριστή πραγματικότητα για τον Ταξιάρχη.
Η ένταση των ημερών που προηγούνται της κοπής και διάθεσης των Χριστουγεννιάτικων δένδρων, το ορεινό τοπίο του Χολομώντα με τις δρυς και τις βαλανιδιές που χάνονται πίσω από την ομίχλη, τα πρώτα χιόνια που κάνουν την εμφάνισή τους, η μυρουδιά του καμένου ξύλου από τα τζάκια που καπνίζουν σε κάθε σπίτι του χωριού και η μοναδική διάθεση των Ταξιαρχιωτών για πειράγματα και διηγήσεις ευτράπελων ιστοριών, αυξάνουν την προσμονή όλων μας για τις γιορτές των Χριστουγέννων. Και είναι αλήθεια πως με το που κατεβαίνουν οι Ταξιαρχιώτες, ως άλλοι Αγιοβασίληδες, στα στέκια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, συμπληρώνουν καταλυτικά την γιορτινή ατμόσφαιρα των μεγαλουπόλεων, μιας και μέσα στον διάκοσμο των δρόμων με τα φωτεινά λαμπιόνια και τις φανταχτερές βιτρίνες, τα Ελατά είναι τα μοναδικά φυσικά προϊόντα που αναδύουν ζεστασιά, για μικρούς και μεγάλους.
Προβλήματα και προοπτικές.
Η εμπορία και διάθεση των Χριστουγεννιάτικων δένδρων έχει παγιωθεί πλέον στην ελληνική αγορά αφού, ανεξάρτητα της προέλευσής του, το στόλισμα του Χριστουγεννιάτικου δένδρου, αποτελεί πλέον έθιμο για ολόκληρη την ελληνική κοινωνία.
Τα κύρια προβλήματα των παραγωγών συνίστανται στα παρακάτω:
Στην εισαγωγή φθηνότερων, αν και ποιοτικά υποδεέστερων των ελληνικών δένδρων από το εξωτερικό. Εδώ απαιτείται η παρέμβαση της ελληνικής κυβέρνησης που πρέπει να πάρει τα απαραίτητα μέτρα ώστε να διαφυλάξει την τιμή του προϊόντος.
Στην προώθηση πλαστικών υποκατάστατων από τα μεγάλα πολυκαταστή-ματα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης υπό τύπον προσφοράς στους καταναλωτές τους.
Στους ψευτοοικολόγους που εμφανίζονται κατά καιρούς και θορυβούν παραπλανητικά, δημιουργώντας εσφαλμένες εντυπώσεις στο κοινό και
Στην απαράδεκτη και αντικοινωνική στάση των Δήμων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης με τα υπέρογκα ποσά που υποχρεώνουν τους παραγωγούς να καταβάλουν προκειμένου να τους διαθέσουν λίγα τετραγωνικά χώρου για την πώληση των Ελάτων τους.
Στην δυσφήμιση του προϊόντος από επιτήδειους.
Οι πευκοβελόνες που ενοχλούν όταν αρχίζουν να πέφτουν μέσα στα σπίτια..
Για το τελευταίο, ήδη η ιδιωτική πρωτοβουλία φαίνεται πως έχει έτοιμη τη λύση, αφού οι πρώτες «μόνιμες βάσεις Χριστουγεννιάτικων δένδρων» είναι γεγονός.
Οι «βάσεις» αυτές που είναι μεταλλικές ή πλαστικές, διαθέτουν υποδοχή για νερό, οπότε και το Ελατό, όσο θα τραβάει νερό θα έχει τη δυνατότητα να συγκρατεί τις πευκοβελόνες του. Οι βάσεις αυτές δεν είναι μιας χρήσης, οπότε οι καταναλωτές και οι παραγωγοί φυσικά, θα απαλλαχθούν από την ταλαιπωρία της τοποθέτησης των δένδρων στις σημερινές τους «ξύλινες βάσεις».
Για ότι αφορά την δυσφήμιση του προϊόντος, αυτή προκύπτει από μερίδα εμπόρων και μεσαζόντων και όχι παραγωγών, που πωλούν τα χριστουγεν-νιάτικα δένδρα σε υπέρογκες τιμές, σε ευκολόπιστους καταναλωτές κυρίως στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη.
Παρόμοια, αλλά ευτυχώς χωρίς αποτελέσματα και κατά παροδικό τρόπο, εμφανίζονται κατά καιρούς και οι «ψευτοοικολόγοι», των οποίων όμως οι προσπάθειες δημιουργίας εντυπώσεων πέφτουν πλέον στο κενό μιας και τα τελευταία χρόνια οι συνδυασμένες ενημερωτικές καμπάνιες Δήμου Πολυγύρου και της πρώην Νομαρχίας Χαλκιδικής απέδωσαν καρπούς. Άλλωστε, οι πραγματικοί και ειλικρινείς οικολόγοι, συμφωνούν πως το επιβλαβές για το περιβάλλον είναι το πλαστικό και όχι το φυσικό Χριστουγεννιάτικο δένδρο.
Τα δύσκολα παραμένουν με την προώθηση των πλαστικών δένδρων από τα πολυκαταστήματα και την εισαγωγή δένδρων από το εξωτερικό για τα οποία όμως ευτυχώς το καταναλωτικό κοινό γνωρίζει πως υστερούν σε κάλλος και ποιότητα.
Όσο για τις υπέρογκες τιμές που υποχρεώνουν οι Δήμοι Θεσσαλονίκης και Αθήνας κυρίως, σε όσους νοικιάζουν χώρους για την πώληση των Ελάτων τους, οι μέχρι τώρα προσπάθειες για την εξεύρεση λύσεων απέβησαν άκαρπες.
O ταχύτατα αναπτυσσόμενος αγροτουρισμός
Όπως και προλογικά αναφέραμε, ο αγροτουρισμός στον Ταξιάρχη γνωρίζει μια ταχύτατη και απρόσμενη ίσως για πολλούς ανάπτυξη. Όλα ξεκίνησαν με την πετυχημένη υλοποίηση των Κοινοτικών Πρωτοβουλιών Leder 1 & 2 στην περιοχή που έδωσαν την αφορμή αλλά και το ερέθισμα στους κατοίκους να ασχοληθούν με τον αγροτουρισμό.
Ήδη λειτουργούν στον Ταξιάρχη πολλά καταλύματα και οι επισκέπτες χρόνο με το χρόνο αυξάνονται, αφού η μοναδικότητα του ορεινού όγκου του Χολομώντα αποτελεί πόλο έλξης για τους επισκέπτες όλες τις εποχές του χρόνου.
Στην συμβολή των Κοινοτικών Πρωτοβουλιών που υλοποιήθηκαν με την ευθύνη της «Αναπτυξιακής Εταιρίας Χαλκιδικής Α.Ε.» προστίθεται τώρα και ο παράγοντας της ιδιωτικής πρωτοβουλίας που μέρα με τη μέρα προσθέτει νέες προτάσεις και φυσικά νέο αριθμό καταλυμάτων, ενώ η πατροπαράδοτη αίσθηση της φιλοξενίας των κατοίκων του χωριού, βοηθά στην ανάπτυξη της αναγκαίας τουριστικής συνείδησης στην περιοχή.
Από την άλλη, Περιφερειακή Ενότητα Χαλκιδικής και Δήμος Πολυγύρου, με παρεμβάσεις τους διευκολύνουν την πρόσβαση των επισκεπτών στο χωριό με την διάνοιξη ή την ασφαλτόστρωση των υπαρχόντων δρόμων η πρώτη και με την αναβάθμιση των υποδομών της κοινότητας από τον δεύτερο, στους τομείς της ύδρευσης και της αποχέτευσης κ.α.
Στα παραπάνω πρέπει να προσθέσουμε και τις προτάσεις του Δήμου Πολυγύρου για την δημιουργία εκτεταμένου δικτύου υποδομών στην κορυφογραμμή του Χολομώντα με παρεμβάσεις που προτείνονται επ΄ ευκαιρία νέων κοινοτικών πρωτοβουλιών αλλά και ίδιων προγραμμάτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Επίλογος
Η επιλογή του αγροτουρισμού από τους κατοίκους του Ταξιάρχη, δείχνει να είναι σωστή, όπως και εκείνη των πατεράδων και των παππούδων τους πριν 40 περίπου χρόνια με την καλλιέργεια των Ελάτων.
Πέρα από τα έργα υποδομής όμως που αποτελούν πλέον συμβατική υποχρέωση της Αυτοδιοίκησης, οφείλουν και οι Ταξιαρχιώτες να συμβάλλουν στην δημιουργία και τη συντήρηση του μύθου. Και αυτός θα καλλιεργηθεί χρόνο με το χρόνο, όπως στις αρχές της δεκαετίας του ΄60 καλλιεργούνταν τα πρώτα Έλατα.
Ας ελπίσουμε μονάχα, ο επερχόμενος επαγγελματισμός να μην καταστρέψει την αυθεντικότητα των ανθρώπων και του χώρου όπως συνέβη σε άλλες, περιοχές του νομού.