Σύνδρομο Αποφρακτικών Απνοιών-Υποπνοιών στον ύπνο
✱Γράφει ο Δρόσος Τσαβλής
Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες ένα ποσοστό 1-5% του γενικού ενήλικου πληθυσμού πάσχει από το Σύνδρομο Αποφρακτικής Άπνοιας στον Ύπνο (OSAS), το οποίο χαρακτηρίζεται από διαταραγμένη αναπνοή κατά τη διάρκεια του ύπνου και συνδυάζεται με ημερήσια συμπτώματα όπως υπνηλία, διαταραχή συγκέντρωσης, ευερεθιστότητα κ.α.
Ως άπνοια ορίζεται η πλήρης απουσία ροής αέρα στους αεραγωγούς για τουλάχιστον 10 δευτερόλεπτα. Οι άπνοιες ταξινομούνται σε τρεις κατηγορίες: κεντρικού τύπου άπνοιες, αποφρακτικές άπνοιες και μεικτού τύπου άπνοιες.
Ως υπόπνοια ορίζεται η μείωση της ροής του αέρα κατά 30% για τουλάχιστον 10 δευτερόλεπτα που σχετίζεται με πτώση του κορεσμού της αιμοσφαιρίνης κατά 4%.
Το σύνδρομο προκαλείται κατά τη διάρκεια του ύπνου όπου και συμβαίνουν επεισόδια απνοιών –υποπνοιών.
Οι άπνοιες συχνά σταματούν από απότομη και δυνατή έναρξη ροχαλητού. Τα επεισόδια αυτά οδηγούν σε διεγέρσεις του φλοιού του εγκεφάλου και του αυτόνομου νευρικού συστήματος, σε πτώση του οξυγόνου στο αίμα και αντίστοιχη αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα, γεγονότα που έχουν σοβαρές επιπτώσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα.
Οι αποφρακτικές άπνοιες, που είναι και η συχνότερη μορφή του συνδρόμου, προκαλούνται όταν η βατότητα των ανώτερων αεραγωγών μειώνεται ή και εξαφανίζεται κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Παράγοντες που παίζουν ρόλο στην εμφάνιση των αποφρακτικών απνοιών, παράγοντες κινδύνου δηλαδή, είναι:
1). η ηλικία (όσο μεγαλύτερη η ηλικία τόσο αυξάνεται η τάση εμφάνισης των απνοιών στον ύπνο)
2). το ανδρικό φύλο
3).η παχυσαρκία (δείκτης μάζας σώματος BMI>30)
4). η αυξημένη περίμετρος του αυχένα (43 εκ. και άνω για τους άνδρες και 40 εκ.
και άνω για τις γυναίκες)
5).η λήψη αλκοόλ ή αγχολυτικών/υπνωτικών χαπιών
6). η παρουσία ανατομικών ανωμαλιών που οδηγούν σε στενότερους από το φυσιολογικό ανώτερους αεραγωγούς και άρα πιο επιρρεπείς στην απόφραξη (π.χ. οπισθογναθία, διογκωμένη σταφυλή, χαμηλή μαλακή υπερώα, ρινικοί πολύποδες, υπερτροφικές αμυγδαλές, υπερτροφικές ρινικές κόγχες κ.α.)
Οι ασθενείς που πάσχουν από το σύνδρομο αυτό, έχουν μακροχρόνιο ιστορικό δυνατού ροχαλητού τη νύχτα και υπνηλίας κατά τη διάρκεια της ημέρας. Συνήθως ξυπνούν το πρωί νιώθοντας μη αναζωογονημένοι χωρίς να ξέρουν το γιατί. Συχνά βασανίζονται από επαναλαμβανόμενες αφυπνίσεις και αϋπνία. Συμπτώματα όπως αφύπνιση με αίσθημα ξηροστομίας, φαρυγγίτιδα, «κάψιμο» στο στομάχι, κεφαλαλγία, νυχτερινή πολυουρία ή και ενούρηση, σεξουαλική ανικανότητα, μπορούν να εμφανιστούν σε διάφορες συχνότητες ανάλογα με τη βαρύτητα του συνδρόμου.
Υπέρταση που δεν ρυθμίζεται παρά τη λήψη πολλών ειδών αντιϋπερτασικών χαπιών, εμφανίζεται σε ποσοστό 40% των ασθενών.
Η βαρύτητα της αποφρακτικής άπνοιας εξαρτάται από το δείκτη απνοιών-υποπνοιών (AHΙ) και ταξινομείται ως εξής:
Α. ήπια αποφρακτική άπνοια (AHI :5-15 /ώρα)
Β. μέτρια (AHI:16-30/ώρα)
Γ. σοβαρή(AHI: >31/ώρα)
Όσο πιο μεγάλος είναι ο δείκτης απνοιών-υποπνοιών (AHI), τόσο πιο βαρύ είναι το σύνδρομο και τόσο πιο έντονα τα συμπτώματα και οι επιπτώσεις του στον οργανισμό. Πρέπει να τονιστεί ότι οι επιπλοκές του συνδρόμου είναι πολύ επικίνδυνες και απειλητικές για την ίδια τη ζωή, καθώς η επηρεασμένη εγρήγορση λόγω της υπνηλίας οδηγεί συχνά σε ατυχήματα (τροχαία, εργατικά).
Η ανθεκτική υπέρταση που εμφανίζουν οι πάσχοντες, οδηγεί σε αγγειακά συμβάματα (έμφραγμα, στεφανιαία νόσος, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια).
Η μελέτη SLEEP HEART HEALTH έδειξε αυξημένη επίπτωση καρδιαγγειακών νόσων σε ασθενείς με AHI >11/ώρα.
Κατάθλιψη και διαταραχές της προσωπικότητας, που οδηγούν σε κοινωνική απομόνωση του ασθενούς, εμμένουν και πολύ συχνά δεν μπορούν να θεραπευτούν καθώς αποδίδονται λανθασμένα σε άλλα αίτια.
Μια υποκατηγορία του συνδρόμου, είναι το σύνδρομο των αυξημένων αντιστάσεων των ανώτερων αεραγωγών (UARS) και εμφανίζεται σε ασθενείς με φυσιολογικό δείκτη AHI αλλά με σημαντική ημερήσια υπνηλία. Η διάγνωση του συνδρόμου γίνεται με τη λήψη καλού ιατρικού ιστορικού που περιλαμβάνει κλίμακες αξιολόγησης υπνηλίας και με την καταγραφή διαφόρων παραμέτρων κατά τη διάρκεια του ύπνου (μελέτη ύπνου).
Η θεραπεία διακρίνεται σε συντηρητική και μη. Στις απλές-ήπιες περιπτώσεις του συνδρόμου, χορηγούνται χρήσιμες οδηγίες για αλλαγή του lifestyle του ανθρώπου (π.χ. αλκοόλ, κάπνισμα, χρήση υπνωτικών-ηρεμιστικών χαπιών, απώλεια βάρους) και τροποποίηση της θέσης του ύπνου σε νέες θέσεις που μειώνουν τις άπνοιες.
Σε βαρύτερες περιπτώσεις χορηγείται συσκευή θετικών πιέσεων (CPAP και auto CPAP) για εφαρμογή στον ύπνο που θεραπεύει τόσο τις άπνοιες, όσο και το ροχαλητό στο μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών.
Η διάγνωση του συνδρόμου προϋποθέτει τη λήψη λεπτομερούς ατομικού ιστορικού από τον ιατρό και τη διενέργεια πολυγραφικής μελέτης ύπνου είτε σε νοσοκομείο είτε στο σπίτι. Δηλαδή:
Α. Αξιολόγησης της ημερήσιας υπνηλίας με τη χρήση ειδικών ερωτηματολογίων (ESS –Berlin questionnaire).
Β. Δυνατότητα mini καταγραφικής μελέτης κατ’ οίκον με τη χρήση του micro somno check, μιας εντελώς νέας συσκευής τύπου ρολογιού χειρός που καταγράφει με μεγάλη αξιοπιστία σημαντικές παραμέτρους ( AHI, RDI, SpO2, RERAs).
Γ. Δυνατότητα πλήρους καταγραφικής μελέτης σε εργαστήριο ύπνου σε νοσοκομείο.
Δ. Δοκιμαστική χορήγηση συσκευής CPAP για κατ’ οίκον χρήση, για περαιτέρω εξοικείωση και κατανόηση της ευεργετικής της δράσης.
Το Σύνδρομο Απνοιών –Υποπνοιών στον Ύπνο είναι πολύ επικίνδυνο. Το ροχαλητό δεν είναι πάντα αθώο. Μπορεί να είναι μία κραυγή του οργανισμού για αναζήτηση αέρα.
Κάποιος ή κάποια που ροχαλίζει το βράδυ μπορεί να πάσχει από το σύνδρομο και πρέπει πάντα ο/η σύντροφος να παρακολουθεί αν επισυμβαίνουν και άπνοιες.
Στην περίπτωση αυτή πρέπει να επισκεφτεί ιατρό, ο οποίος θα λάβει λεπτομερές ιστορικό και θα κάνει μελέτη Ύπνου στον ασθενή προκειμένου να διαγνωσθεί το σύνδρομο ή να αποκλειστεί η ύπαρξή του.
Ο Δρόσος Τσαβλής είναι Πνευμονολόγος MD, MSc, PhD
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ, Aκαδημαϊκός Υπότροφος Εργαστηρίου Πειραματικής Φυσιολογίας Ιατρικής ΑΠΘ