Λόγω της λήψης αυξημένων μέτρων, σε πανελλήνιο επίπεδο, για την αντιμετώπιση του κινδύνου διασποράς του κορωνοϊού Covid-19, οι φετινές εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν την Τετάρτη 27 Ιανουαρίου 2021 και ώρα 11:00 π.μ. και θα περιλαμβάνουν κατάθεση στεφάνων στο Μνημείο του Ολοκαυτώματος (που βρίσκεται στην Πλατεία Ελευθερίας, στη συμβολή των οδών Λ. Νίκης και Βενιζέλου) με μόνη συμμετοχή των απολύτως απαραίτητων θεσμικών παραγόντων, χωρίς την παρουσία κοινού και αντιπροσωπείας αξιωματικών του Γ΄ Σώματος Στρατού, από:
1. Τον Εκπρόσωπο της Κυβέρνησης,
2. Τον Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας κ. Απόστολο Τζιτζικώστα,
3. Το Δήμαρχο Θεσσαλονίκης κ. Κωνσταντίνο Ζέρβα,
4. Τον Αντιπρόεδρο του Παγκόσμιου Εβραϊκού Συνεδρίου, Πρόεδρο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος και της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης κ. Δαυίδ Σαλτιέλ,
5. Το Σοφολογιότατο Ραββίνο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης κ. Ααρών Ισραέλ.
Σχολικό εγχειρίδιο από παλαιοπωλείο της Θεσσαλονίκης «μαρτυρά» την τραγική μοίρα νεαρής Εβραιοπούλας
Το πολυκαιρισμένο βιβλίο γαλλικής γραμματικής που εντόπισε ανάμεσα σε μια στοίβα με παλιά σχολικά εγχειρίδια ο ιστορικός Λεόν Σαλτιέλ σε παλαιοπωλείο της Θεσσαλονίκης δεν είχε μόνο ενδιαφέρουσα προέλευση -τον φημισμένο γαλλικό εκδοτικό οίκο Armand Colin με έδρα το Παρίσι- αλλά έκρυβε και την τραγική ιστορία της ιδιοκτήτριάς του, μιας νεαρής Εβραιοπούλας που δεν ...πρόλαβε να μεγαλώσει εξαιτίας του ναζιστικού μένους. Ήταν το όνομα Laure Pitchon (Λορ Πιτσόν), γραμμένο επιμελώς με μολύβι, εν είδει υπογραφής, στην πίσω πλευρά του εξωφύλλου, αυτό που κίνησε το ενδιαφέρον του Θεσσαλονικού ιστορικού, ο οποίος επιμένει να δίνει ζωή (όνομα και ταυτότητα) στα αντικείμενα που ανακαλύπτει σε παλαιοπωλεία και παζάρια παλαιών αντικειμένων, εντός κι εκτός συνόρων.
Θέλοντας να ιχνηλατήσει τη ζωή της μαθήτριας πίσω από το βιβλίο, ο Θεσσαλονικιός ιστορικός ζήτησε τη βοήθεια της Αλίκης Αρούχ, υπεύθυνης του Ιστορικού Αρχείου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, η οποία από το 2012, εμπνευσμένη από παλαιότερη δουλειά του επιζώντα του Ολοκαυτώματος Χάιντς Κούνιο και με κίνητρο τη δική της οικογενειακή ιστορία, άρχισε να καταρτίζει μια σειρά από βάσεις μεταδεδομένων που αφορούσαν τμήματα του υλικού του ΙΑΙΚΘ στήνοντας τη δική της λίστα θυμάτων Ολοκαυτώματος αλλά και μια παράλληλη λίστα επιζώντων μελών. Σ' αυτές, κάθε καταχώρηση περιλαμβάνει μια σειρά από στοιχεία τεκμηριωμένα με έγγραφα του ΙΑΙΚΘ (οικογενειακό επώνυμο, κύριο όνομα, όνομα πατρός και μητρός, το γένος της συζύγου, επάγγελμα, διεύθυνση κ.ά). Μ' αυτά τα εργαλεία, λοιπόν, εντοπίστηκαν τρεις αναφορές που συνέπιπταν με το όνομα της μικρής μαθήτριας (Λορ ή Λόρα).
Όλες οι αναφορές αφορούσαν θύματα του Ολοκαυτώματος. «Η πρώτη», εξηγεί στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο κ. Σαλτιέλ, «ήταν κόρη του Ισαάκ και της Ρασέλ, με άγνωστη ημερομηνία γέννησης, έζησε στη συνοικία Χιρς, μια φτωχή γειτονιά πλάι στον παλαιό σιδηροδρομικό σταθμό, γεγονός που καθιστούσε μάλλον απίθανο να ήταν εκείνη η ιδιοκτήτρια του βιβλίου. Η δεύτερη, κόρη του Σαμπετάι και της Σονχούλα, είχε γεννηθεί το 1942, γεγονός που σήμαινε πως ήταν περίπου ενός έτους, όταν απελάθηκε και δολοφονήθηκε στο Άουσβιτς Μπίρκεναου. Η τρίτη Λόρα, καταγεγραμμένη με το υποκοριστικό Λορέττα, κόρη του Ισαάκ και της Μενορά, είναι αυτή στην οποία πρέπει ν' ανήκε το βιβλίο. Είχε γεννηθεί το 1922, γεγονός που σημαίνει ότι απελάθηκε και δολοφονήθηκε σε ηλικία 21 ετών. Το βιβλίο, που εκδόθηκε το 1929, πρέπει να ήταν ένα από τα σχολικά εγχειρίδια που χρησιμοποίησε στο δημοτικό για να μελετήσει τη γαλλική γραμματική».
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα γαλλικά ήταν η «lingua franca» της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου. Για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης, η γαλλική γλώσσα υπήρξε ένας σημαντικός πυλώνας της εκπαίδευσής τους, μέσω των σχολείων της Alliance israélite universelle, που προσπάθησε να εισαγάγει δυτικά εκπαιδευτικά πρότυπα για τους Εβραίους στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και την ευρύτερη περιοχή. Το πρώτο σχολείο θηλέων στη Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1874. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο καθηγητής του Hebrew University της Ιερουσαλήμ Eyal Ginio (Εγιάλ Γκινιό), οι Γάλλοι αντιπροσώπευαν τον πεφωτισμένο πολιτισμό της Δύσης. Ως εκ τούτου, τα γαλλικά ήταν η κύρια γλώσσα διδασκαλίας στα σχολεία κι επίσης η γλώσσα των επιχειρήσεων (και όχι μόνο).
Η Laure (Loretta) Pitschon κηρύχθηκε νεκρή, μαζί με τις τρεις αδελφές της, από τον αδερφό τους Λεόν, το μόνο μέλος της οικογένειας που επέζησε από το Ολοκαύτωμα. Ο Λεόν επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη μετά τον πόλεμο, παντρεύτηκε και στη δεκαετία του 1950 μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό το βιβλίο στέκεται ως άλλος μάρτυρας ενός νεαρού κοριτσιού που πήγε στο σχολείο, ήθελε να μάθει και να εξερευνήσει τον κόσμο, είχε όνειρα και μια ολόκληρη ζωή για να ζήσει, την οποία της στέρησε το μίσος, ο φανατισμός και ο αντισημιτισμός. «Το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε για τη μνήμη των θυμάτων είναι να εργαστούμε σκληρά για να επιτύχουμε έναν κόσμο όπου όλοι οι άνθρωποι θα τυγχάνουν σεβασμού και ισότητας, έναν κόσμο απαλλαγμένο από κακομεταχείριση και γενοκτονίες», αναφέρει ο Λεόν Σαλτιέλ, ο οποίος επέλεξε να δημοσιοποιήσει την ιστορία αυτή σήμερα, ανήμερα της Διεθνούς Ημέρας Μνήμης Θυμάτων Ολοκαυτώματος.
«Θεώρησα πως είναι πολύ συγκινητικό να περιέρχεται στην κατοχή σου ένα βιβλίο που ανήκε σε ένα μικρό κορίτσι που δολοφονήθηκε τόσο βάναυσα», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ιστορικός, εξηγώντας πως όταν τελικά γίνει το Μουσείο Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη θα δωρίσει εκεί το βιβλίο αυτό ως κειμήλιο της άλλοτε πολυπληθούς εβραϊκής κοινότητας της πόλης.
Θέλοντας να ιχνηλατήσει τη ζωή της μαθήτριας πίσω από το βιβλίο, ο Θεσσαλονικιός ιστορικός ζήτησε τη βοήθεια της Αλίκης Αρούχ, υπεύθυνης του Ιστορικού Αρχείου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, η οποία από το 2012, εμπνευσμένη από παλαιότερη δουλειά του επιζώντα του Ολοκαυτώματος Χάιντς Κούνιο και με κίνητρο τη δική της οικογενειακή ιστορία, άρχισε να καταρτίζει μια σειρά από βάσεις μεταδεδομένων που αφορούσαν τμήματα του υλικού του ΙΑΙΚΘ στήνοντας τη δική της λίστα θυμάτων Ολοκαυτώματος αλλά και μια παράλληλη λίστα επιζώντων μελών. Σ' αυτές, κάθε καταχώρηση περιλαμβάνει μια σειρά από στοιχεία τεκμηριωμένα με έγγραφα του ΙΑΙΚΘ (οικογενειακό επώνυμο, κύριο όνομα, όνομα πατρός και μητρός, το γένος της συζύγου, επάγγελμα, διεύθυνση κ.ά). Μ' αυτά τα εργαλεία, λοιπόν, εντοπίστηκαν τρεις αναφορές που συνέπιπταν με το όνομα της μικρής μαθήτριας (Λορ ή Λόρα).
Όλες οι αναφορές αφορούσαν θύματα του Ολοκαυτώματος. «Η πρώτη», εξηγεί στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο κ. Σαλτιέλ, «ήταν κόρη του Ισαάκ και της Ρασέλ, με άγνωστη ημερομηνία γέννησης, έζησε στη συνοικία Χιρς, μια φτωχή γειτονιά πλάι στον παλαιό σιδηροδρομικό σταθμό, γεγονός που καθιστούσε μάλλον απίθανο να ήταν εκείνη η ιδιοκτήτρια του βιβλίου. Η δεύτερη, κόρη του Σαμπετάι και της Σονχούλα, είχε γεννηθεί το 1942, γεγονός που σήμαινε πως ήταν περίπου ενός έτους, όταν απελάθηκε και δολοφονήθηκε στο Άουσβιτς Μπίρκεναου. Η τρίτη Λόρα, καταγεγραμμένη με το υποκοριστικό Λορέττα, κόρη του Ισαάκ και της Μενορά, είναι αυτή στην οποία πρέπει ν' ανήκε το βιβλίο. Είχε γεννηθεί το 1922, γεγονός που σημαίνει ότι απελάθηκε και δολοφονήθηκε σε ηλικία 21 ετών. Το βιβλίο, που εκδόθηκε το 1929, πρέπει να ήταν ένα από τα σχολικά εγχειρίδια που χρησιμοποίησε στο δημοτικό για να μελετήσει τη γαλλική γραμματική».
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα γαλλικά ήταν η «lingua franca» της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου. Για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης, η γαλλική γλώσσα υπήρξε ένας σημαντικός πυλώνας της εκπαίδευσής τους, μέσω των σχολείων της Alliance israélite universelle, που προσπάθησε να εισαγάγει δυτικά εκπαιδευτικά πρότυπα για τους Εβραίους στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και την ευρύτερη περιοχή. Το πρώτο σχολείο θηλέων στη Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1874. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο καθηγητής του Hebrew University της Ιερουσαλήμ Eyal Ginio (Εγιάλ Γκινιό), οι Γάλλοι αντιπροσώπευαν τον πεφωτισμένο πολιτισμό της Δύσης. Ως εκ τούτου, τα γαλλικά ήταν η κύρια γλώσσα διδασκαλίας στα σχολεία κι επίσης η γλώσσα των επιχειρήσεων (και όχι μόνο).
Η Laure (Loretta) Pitschon κηρύχθηκε νεκρή, μαζί με τις τρεις αδελφές της, από τον αδερφό τους Λεόν, το μόνο μέλος της οικογένειας που επέζησε από το Ολοκαύτωμα. Ο Λεόν επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη μετά τον πόλεμο, παντρεύτηκε και στη δεκαετία του 1950 μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό το βιβλίο στέκεται ως άλλος μάρτυρας ενός νεαρού κοριτσιού που πήγε στο σχολείο, ήθελε να μάθει και να εξερευνήσει τον κόσμο, είχε όνειρα και μια ολόκληρη ζωή για να ζήσει, την οποία της στέρησε το μίσος, ο φανατισμός και ο αντισημιτισμός. «Το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε για τη μνήμη των θυμάτων είναι να εργαστούμε σκληρά για να επιτύχουμε έναν κόσμο όπου όλοι οι άνθρωποι θα τυγχάνουν σεβασμού και ισότητας, έναν κόσμο απαλλαγμένο από κακομεταχείριση και γενοκτονίες», αναφέρει ο Λεόν Σαλτιέλ, ο οποίος επέλεξε να δημοσιοποιήσει την ιστορία αυτή σήμερα, ανήμερα της Διεθνούς Ημέρας Μνήμης Θυμάτων Ολοκαυτώματος.
«Θεώρησα πως είναι πολύ συγκινητικό να περιέρχεται στην κατοχή σου ένα βιβλίο που ανήκε σε ένα μικρό κορίτσι που δολοφονήθηκε τόσο βάναυσα», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ιστορικός, εξηγώντας πως όταν τελικά γίνει το Μουσείο Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη θα δωρίσει εκεί το βιβλίο αυτό ως κειμήλιο της άλλοτε πολυπληθούς εβραϊκής κοινότητας της πόλης.
Πίσω από τα νούμερα υπάρχουν άνθρωποι
Με αφορμή τη σημερινή Διεθνή Ημέρα Μνήμης Θυμάτων Ολοκαυτώματος, ο Λεόν Σαλτιέλ υπενθυμίζει με εμφατικό τρόπο πως τα έξι εκατομμύρια θύματα της ναζιστικής θηριωδίας δεν είναι απλώς ένα αφηρημένο νούμερο. «Δεν μιλάμε απλώς για έξι εκατομμύρια, μιλάμε για έξι εκατομμύρια ανθρώπους, που είχαν όνομα, ζωή, οικογένειες, φίλους, αισθήματα κι όλα αυτά χάθηκαν εν μία νυκτί στο πλαίσιο μιας παράλογης γενοκτονίας», λέει χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας πως είναι ασύλληπτη η αίσθηση του μίσους για το πόσο η διαβόητη «Τελική Λύση» είχε μπει στο DNA της τότε γερμανικής διοίκησης.
Με αφορμή, δε, τις τελευταίες αντισημιτικές επιθέσεις στην Ελλάδα αλλά και αλλού στον κόσμο, ο κ. Σαλτιέλ υπογραμμίζει -μεταξύ άλλων- την ανάγκη διδασκαλίας του Ολοκαυτώματος ώστε να μην επαναληφθούν «ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ» τέτοια ειδεχθή εγκλήματα. «Υπήρχαν κάποιοι που έλεγαν πως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο τελείωσε ο αντισημιτισμός. Έλεγαν, μετά από αυτές τις θηριωδίες πώς είναι δυνατόν να είναι κανείς αντισημίτης ή ρατσιστής; Παρ' όλα αυτά βλέπουμε πως ο αντισημιτισμός και η άρνηση του Ολοκαυτώματος συνεχίζουν να υπάρχουν», σημειώνει κι επισημαίνει πως «μπορεί ν' ακούγονται όλα αυτά μακρινά και περασμένα, αλλά οι συνέπειές τους είναι πραγματικές.
Με αφορμή τη σημερινή Διεθνή Ημέρα Μνήμης Θυμάτων Ολοκαυτώματος, ο Λεόν Σαλτιέλ υπενθυμίζει με εμφατικό τρόπο πως τα έξι εκατομμύρια θύματα της ναζιστικής θηριωδίας δεν είναι απλώς ένα αφηρημένο νούμερο. «Δεν μιλάμε απλώς για έξι εκατομμύρια, μιλάμε για έξι εκατομμύρια ανθρώπους, που είχαν όνομα, ζωή, οικογένειες, φίλους, αισθήματα κι όλα αυτά χάθηκαν εν μία νυκτί στο πλαίσιο μιας παράλογης γενοκτονίας», λέει χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας πως είναι ασύλληπτη η αίσθηση του μίσους για το πόσο η διαβόητη «Τελική Λύση» είχε μπει στο DNA της τότε γερμανικής διοίκησης.
Με αφορμή, δε, τις τελευταίες αντισημιτικές επιθέσεις στην Ελλάδα αλλά και αλλού στον κόσμο, ο κ. Σαλτιέλ υπογραμμίζει -μεταξύ άλλων- την ανάγκη διδασκαλίας του Ολοκαυτώματος ώστε να μην επαναληφθούν «ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ» τέτοια ειδεχθή εγκλήματα. «Υπήρχαν κάποιοι που έλεγαν πως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο τελείωσε ο αντισημιτισμός. Έλεγαν, μετά από αυτές τις θηριωδίες πώς είναι δυνατόν να είναι κανείς αντισημίτης ή ρατσιστής; Παρ' όλα αυτά βλέπουμε πως ο αντισημιτισμός και η άρνηση του Ολοκαυτώματος συνεχίζουν να υπάρχουν», σημειώνει κι επισημαίνει πως «μπορεί ν' ακούγονται όλα αυτά μακρινά και περασμένα, αλλά οι συνέπειές τους είναι πραγματικές.
Ζωντανοί στις μνήμες οι 2683 Εβραίοι της Αν. Μακεδονίας 78 χρόνια μετά
Τον Οκτώβριο του 2017, η Καβάλα φιλοξένησε τις εργασίες της συνόδου των πρεσβευτών στην Αθήνα, οι χώρες των οποίων συμμετέχουν στη Διεθνή Συμμαχία για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος - IHRA (International Holocaust Remembrance Alliance). Στη διάρκεια εκείνης της συνόδου, με προεδρεύουσα χώρα την Ελβετία και τον τότε πρέσβη της Ελβετίας στην Αθήνα Δρ. Hans-Rudolf Hodel, αναλύθηκαν και παρουσιάστηκαν διεξοδικά οι γεωγραφικές και ιστορικές ιδιαιτερότητες που σημάδεψαν τις διαδικασίες που οδήγησαν στην εξόντωση των Ελλήνων Εβραίων της ανατολικής Μακεδονίας, στο πλαίσιο πάντα της «Τελικής Λύσης» του Γ’ Ράιχ.
Αποτελεί πλέον αυταπόδεικτη αλήθεια ότι την περίοδο της τελευταίας βουλγαρικής κατοχής, τα βουλγαρικά στρατεύματα, ως στενοί συνεργάτες των Γερμανών, διευκόλυναν σε μεγάλο βαθμό στη συγκέντρωση κι εν συνεχεία την εξόντωση συνολικά 2683 Ελλήνων Εβραίων πολιτών από τις δυο πόλεις της ανατολικής Μακεδονίας (1483 από την Καβάλα και 1200 από τη Δράμα).
Όλος ο εβραϊκός πληθυσμός συνελήφθη την ίδια μέρα, στις 4 Μαρτίου 1943, από τα βουλγαρικά στρατεύματα και στις δυο γειτονικές πόλεις. Εν συνεχεία, σιδηροδρομικώς, μέσω Βουλγαρίας, μεταφέρθηκαν στο Λομ (λιμάνι του Δούναβη) κι από εκεί με ατμόπλοια στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Τρεμπλίνκα και στο Άουσβιτς, όπου και χάθηκαν στα κρεματόρια ή πέθαναν από τις κακουχίες. Μόνο μια μικρή ομάδα από τους κρατούμενους σώθηκαν κι επέστρεψαν στην Καβάλα, οι οποίοι μετέπειτα αποτέλεσαν τον πυρήνα της νέας εβραϊκής κοινότητας της Καβάλας.
«In memoriam»
Ο συγγραφέας και ιστορικός της Καβάλας Κυριάκος Λυκουρίνος στο άρθρο του με τον χαρακτηριστικό τίτλο «... In memoriam» τονίζει με γλαφυρότητα και συγκίνηση: «Το σήμα δόθηκε στις 2:30 μετά τα μεσάνυχτα. Αμέσως αποκλείστηκαν οι είσοδοι της πόλης, βουλγαρικά περίπολα κατέλαβαν τους κεντρικούς δρόμους και κομβικά σημεία και στην εβραϊκή συνοικία, πάνω από την οδό Ομονοίας, ξεχύθηκαν οι μυστικοί της Οχράνα και Βούλγαροι χωροφύλακες. Εφιαλτικά αντήχησαν μέσα στην ήρεμη νύχτα οι άγριες φωνές και τα δυνατά χτυπήματα στις πόρτες των σπιτιών, οι διαταγές και οι γοερές κραυγές. Η επιχείρηση ολοκληρώθηκε στις 11 το πρωί και η σειρήνα της πόλης σήμανε το τέλος του αποκλεισμού».
«Εκείνες τις πρωινές ώρες της 4ης Μαρτίου 1943», συνεχίζει ο κ. Λυκουρίνος, «κάπου 1500 άνθρωποι, άντρες και γυναίκες, νέοι, γέροι και παιδιά, έσυραν τα βήματα και τους μικρούς μπόγους τους στους δρόμους της Καβάλας και οδηγήθηκαν με απειλές και βίαια σπρωξίματα στις καπναποθήκες της Commercial, στην οδό Βενιζέλου (τότε οδό Αδόλφου Χίτλερ). Τρεις μέρες βασανίστηκαν στο προσωρινό στρατόπεδο από τους υπηρέτες του Ναζισμού, την πείνα και τη δίψα, τους εξευτελιστικούς σωματικούς ελέγχους, ακόμη και στα γεννητικά όργανα των γυναικών. Την ώρα που τους αφαιρούσαν χρήματα και κοσμήματα, άλλες συμμορίες λεηλατούσαν τα σπίτια και τις περιουσίες τους».
«Στις 7 και 8 Μαρτίου», συνεχίζει ο κ. Λυκουρίνος, «οι άνθρωποι με το κίτρινο αστέρι φορτώθηκαν σε δεκαέξι καμιόνια για τον σιδηροδρομικό σταθμό της Δράμας. Κάπου είκοσι μέρες κράτησε το ταξίδι χωρίς επιστροφή και τελείωσε στα κρεματόρια του στρατοπέδου εξόντωσης της Τρεμπλίνκα στην Πολωνία και του Άουσβιτς της Γερμανίας. Από το Ολοκαύτωμα επέζησαν μόνο 42 Καβαλιώτες Εβραίοι».
Κουβαλώντας τις μνήμες...
Ο γιος του τελευταίου επιζήσαντα Εβραίου της Καβάλας Σαμπετάι Τσιμήνο, Ααρών, που σήμερα ζει κι εργάζεσαι στη Θεσσαλονίκη, παραμένει ακόμα για την πόλη μια ζωντανή ανάμνηση των τραγικών γεγονότων που σημάδεψαν τον ίδιο, την οικογένειά του και όλους τους Εβραίους συντοπίτες του που χάθηκαν. Ο αείμνηστος Σαμπετάι Τσιμήνο μέχρι την τελευταία ημέρα της ζωής του εργάζονταν στην Καβάλα πάνω στο εμπόριο καπνού και απολάμβανε του σεβασμού και της τιμής ολόκληρης της τοπικής κοινωνίας.
Σήμερα, τόσο στην Καβάλα όσο και στη Δράμα, δεν υπάρχει εβραϊκή κοινότητα. Ωστόσο, μέχρι και το 1943, στην πόλη της Καβάλας διαβιούσε η μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα μετά αυτή της Θεσσαλονίκης. Ελάχιστα εναπομείναντα κτίσματα (όπως το δημοτικό σχολείο που σήμερα στεγάζει το Λύκειο Ελληνίδων Καβάλας) και το γεμάτο χόρτα εγκαταλελειμμένο οικόπεδο όπου βρίσκονταν η εβραϊκή συναγωγή θυμίζουν την παρουσία των Εβραίων στην Καβάλα, που αποτέλεσαν ένα ζωντανό κύτταρο της τοπικής κοινωνίας. Τη θυμίζουν όμως και οι μνήμες των εκατοντάδων χριστιανών που έζησαν μαζί τους και στους οποίους οι Εβραίοι συμπολίτες τους εμπιστεύτηκαν τις περιουσίες και τα υπάρχοντά τους με τη βεβαιότητα ότι θα τους τα επιστρέψουν όταν γύριζαν πίσω στο γενέθλιο τόπο.
«Τα αποτρόπαια γεγονότα εκείνων των ημερών», σημειώνει ο κ. Λυκουρίνος, «δεν έχουν καταγραφεί στη συλλογική μνήμη της Καβάλας και οι νεότεροι τα αγνοούν. Πολλοί δεν έχουν καν ακούσει ότι στην πόλη έζησαν και Εβραίοι, πάνω από 400 χρόνια. Σκοπός είναι να φωτιστεί λίγο η θαμπή και αμήχανη μνήμη για τους ανθρώπους, τους συμπολίτες μας, που εξοντώθηκαν σ’ ένα ακατανόητο μαζικό έγκλημα, το πιο φρικτό που γνώρισε η ανθρωπότητα. Στην πόλη που αποτέλεσε καταφύγιο για χιλιάδες πρόσφυγες - τα αθώα θύματα μιας άλλη εθνικής εκκαθάρισης - δεν ταιριάζει η μνημοκτονία».
ΑΠΕ-ΜΠΕ